Kolen kweken

Kolen, een echte wintergroente zou je zeggen. Maar ook voor de zomer kun je kolen kweken en eten. Denk daarbij aan broccoli, spitskool, chinese kool, etc. Natuurlijk heb je ook boerenkool en bijvoorbeeld rode kool. Kortom, keuze genoeg. De meeste kolen, ook de kolen die je in de winter oogst, zaai je in het voorjaar tot het begin van de zomer. Binnen de koolgewassen wordt onderscheid gemaakt in sluitkolen (zoals rode kool, witte kool), bladkool (zoals boerenkool, palmkool) en spruitkool (zoals spruitjes). Daarnaast heb je ook nog de radijsjes, koolrabi, etc. In dit artikel beperken we ons met name tot de sluit-, blad- en spruitkolen.

Samenvatting

Zaaien	Beetje afhankelijk van soort maar meestal april – juli
Diepte *	1 – 1,5 centimeter
Temperatuur	15 – 20 graden
Kiemtijd *	7 – 14 dagen
Uitdunnen	Niet van toepassing
Uitplanten	Gemiddeld 5 weken later
Standplaats	zon of halfschaduw
Voeding	compost, stalmest, bloedmeel (N = stikstof) en kalium
Oogsttijd *	als de kool groot genoeg is
Voedingswaarde	50 kcal (150 gram = zakje)
	vet: 0,9 gram
	koolhydraten: 2,4 gram
	vezels: 7,1 gram
	eiwit: 4,5 gram
	zout: 0,1 gram
Soort gewas maanstand	bladgewas

* Afhankelijk van het soort en ras.

Rassen

In de inleiding hebben we al de nodige soorten en categorieën genoemd. Omdat we kolen hier in hun algemeenheid behandelen, gaat het iets te ver om alle rassen te noemen maar er zijn verschillende veel geteelde rassen. Hieronder noemen we een paar voorbeelden:

• Bloemkool: Herfstreuzen, Alpha en Walcheren winter
• Boerenkool: Westlandse herfst, Westlandse winter en Westlandse Halfhoge
• Broccoli: Marathon, Calabria en Groene Calabrese
• Rode kool: Langedijker Allervroegste, Langedijker Herfst, Langedijker Bewaar en Roodkop
• Savooiekool: Vertus, Donkergroene putjes en Wirosa
• Spruitkool: Groninger, Topline, Crispus en Roodnerf
• Witte kool:  Langendijker Bewaar en Roem van Enkhuizen

Grondsoort

Kolen houden van een kalkrijke grond. Dat betekent dat als de grond te zuur is, je deze moet bekalken. Dat kan door kalk toe te voegen in het najaar en voorjaar. Als de grond erg kleiachtig of zanderig is, dan kun je de grond verbeteren door daar een grondverbeteraar aan toe te voegen (bijvoorbeeld DCM Gedroogde Koe-Kippen-Paardenmest in de grond verwerken). Als er teveel water rond de wortels blijven staan, dan wordt het risico op knolvoet groter.

Zaaien

Voor kolen kweken geldt dat er verschillende teeltwijzen zijn: weeuwenteelt en vrijsterteelt.

Weeuwenteelt

Bij weeuwenteelt zaai je begin oktober en als de eerste echte blaadjes te zien zijn, dan zet je de plantjes in bloempotten onder glas. Daarbij geldt dat hoe groter de pot is, hoe minder kans op “boren” (te vroeg koolvorming). In de winter hou je de potten dan vorstvrij. Vanaf half maart tot ongeveer half april poot je de plantjes dan uit.

Vrijsterteelt

Bij vrijsterteelt zaai je in januari of februari in de warme kas en plant je de zaailingen half april tot begin mei buiten uit.

Verzorging

Kolen kweken is niet heel moeilijk. Kolen zijn meestal niet zo veeleisend. Een beetje goede drainage en voor kolen zoals Chinese kool voldoende vocht en de kool doet het dan al vrij snel goed. Het meeste werk zul je hebben aan het beschermen van de kolen op duiven, slakken en rupsen (koolwitje!). Dat kun je voorkomen door te werken met insectennet of -kooien over de planten. Of handmatig de slakken en rupsen weghalen. Voor slakken kun je ook slakkenkragen gebruiken. Ook moet je rekening houden met de koolvlieg. Die legt eitjes aan de voet van de kool. Dit kun je voorkomen door koolkragen te gebruiken. Je kunt ze natuurlijk ook zelf maken.

Bewatering

Zorgen dat de grond een goede drainage heeft, niet laten uitdrogen.

Bemesting

Kolen zijn best gulzig. Ze hebben vooral stikstof (N) nodig voor de bladeren en kalium (K) voor de vrucht. Wij verwerken een tijd voor het planten bloedmeel in de grond waar vooral stikstof in zit. Later bereiden we de grond nog voor met organische mest met NPK 12-10-18. En in de gaten houden dat de bodem niet te zuur is.

Ziektes

We hebben hem al benoemd: de belangrijkste ziekte bij kolen is knolvoet (Plasmodiophora brassicae). Dat is een ziekte die zich al in 13e eeuw in Europa voordeed. Het is een vergroeiing aan de wortels met onregelmatige zwellingen. Het blad van de kool verkleurt naar loodachtig. Uiteindelijk gaat de plant slap hangen. Er is geen (chemische) bestrijding. Daarnaast helpt het dus om de PH waarde van de grond te verhogen door deze te bekalken (een PH waarde van 7,2 of hoger) en op te letten dat er een goede drainage is. En je kunt wisselteelt toepassen om knolvoet te voorkomen bij het kolen kweken.

En dan eentje waar we nu zelf mogelijk ervaring mee hebben: witte roest. De roest in tuinbonen en prei kenden we al. Maar witte roest nog niet. Het is een waterschimmel – Albugo candida – die leeft op planten uit de zogenoemde kruisbloemfamilie. Onder andere broccoli, spruitjes, radijs. Het schijnt dat de schade op broccoli meestal wel meevalt, maar dat de schade bij spruitjes en radijsjes aanzienlijk is. Als de plant een aantal uren nat staat, dan kan deze schimmel dus ontstaan. Een remedie is de aangetaste bladeren verwijderen. Dat is bij spruitjes dan weer niet handig, aangezien het dan maar de vraag is of de spruitjes gaan groeien. Ook al laat je een stuk steel van het blad zitten. Een ander advies is om Albugo candida-vrij zaad te gebruiken. Maar zie dat maar eens te vinden.

Combinatieteelt

Goede buren zijn aardappels, andijvie, bieten, dille, erwten, kamille, karwij, koriander, kropsla, pepermunt, pluksla, prei, spinazie en tomaten.

Slechte buren zijn aardbeien, mosterd, knoflook en uien.

Oogsten

Kolen oogst je als ze groot genoeg zijn. Hoe groot, dat bepaal je zelf. Je kunt heel goed zien of een kool klaar is om geoogst te worden. Bij boerenkool en spruitjes zegt men dat deze lekkerder en zoeter worden als de vorst er overheen geweest is. Maar ja, zoveel vorst hebben we tegenwoordig niet. Invriezen kan daarvoor een oplossing zijn. Bij broccoli moet je op tijd oogsten om te voorkomen dat de krop gaat bloeien waarna je hem niet meer kunt eten. Kolen kweken levert in ieder geval lekkere oogst op!