Kweeksubstraten

Vanaf januari/februari begint het zaaien en kweken van planten. En dat doe je meestal in substraat. Het doel van eigenlijk alle substraten is de grond luchtig houden, teveel water afvoeren en voldoende water vasthouden zodat het zaadje goed kan kiemen. De kweeksubstraten hebben weinig tot geen voedingsstoffen in zich. Maar dat hebben de kleine zaadjes / kiemplantjes ook nog niet nodig. Pas als ze groter worden hebben ze voeding nodig. Maar er zijn zoveel verschillende soorten kweeksubstraten. Welke soorten kweeksubstraten zijn er, welke kenmerken hebben ze en wat zijn de voor- en nadelen? Op die vragen proberen we hier antwoord te geven. De kweeksubstraten staan in willekeurige volgorde.

Kokosgrond

Kokos grond bestaat uit – de naam zegt het al – kokos. Het is luchtige, losse grond die goed doorlatend is. De grond bestaat uit gecomposteerde kokosbastvezels. Sommige merken zoals Pokon of Welkoop voegen er voeding aan toe. Voor zaden en stekken is er geen voeding nodig. Weinig voeding schijnt de wortelgroei te stimuleren. De kokos opkweekaarde van Romberg heeft bijvoorbeeld weinig voedingsstoffen.

Voordelen: doordat het luchtig is kun je de kiemplantjes er makkelijk uit halen bij het verspenen/verpotten. Er zit geen turf in verwerkt zoals in normale potgrond. Het houdt het water vast, maar laat overtollig water goed door.

Nadelen: het is relatief duurder dan bijvoorbeeld gewone potgrond, zeker als je grotere hoeveelheden gebruikt. Naambordjes kun je er makkelijk in steken.

Onze ervaring: deed het wel aardig. Tomaten kwamen goed op en ook de aubergines en paprika’s zijn opgekomen, maar de zoete peper dan weer niet. Het houdt het vocht goed vast.

Kweeksponzen

Kweeksponzen bestaan uit blokjes gemaakt van gecomposteerd natuurlijk materiaal. De structuur is sponsachtig wat zorgt voor een goede water- en luchtverhouding. Ze zijn geënt met micro voedingsstoffen en biologisch actieve ingrediënten om jonge planten te voeden en het wortelgestel te ontwikkelen. Een bekend merk voor kweeksponzen is Root Riot, in Nederland verkrijgbaar bij o.a. All4plants. De sponzen moeten vochtig zijn en blijven.

Voordelen: ze houden het vocht goed vast. Je kunt ze met spons en al verpotten waardoor je geen risico’s loopt dat je kiemplantje beschadigd.

Nadelen: het hoofdbestanddeel is turf wat natuurlijk heel erg niet milieuvriendelijk is. Relatief duur (gemiddeld zo’n € 12 voor 50 kubussen). Het inbrengen van een zaadje vergt wat handigheid (een satéprikker helpt goed). Als je er een naambordje in wilt steken, moet je er eerst met een mesje een snee in maken.

Onze ervaring: We zijn bij nader inzien niet zo enthousiast over de kweeksponzen. Hoewel het veelbelovend leek bij de tomaten, hebben de paprika’s, pepers en aubergines nauwelijks gekiemd. Staan ook iets minder stabiel in een kweekbak (hebben de neiging om te vallen).

Zweltabletten

Zweltabletten worden ook wel growing pellets genoemd. Ze zijn gemaakt van substraat met daar omheen een laag die de grond bij elkaar houdt. Als je ze koopt zijn het platte schijven van nog geen centimeter dik. Voor gebruik moet je ze in lauwwarm water laten opzwellen (vandaar de naam) en wordt het een soort kweekbakje met een gaatje erin. Er zijn tabletten verkrijgbaar die uit 100% kokos bestaan (bijvoorbeeld van Garland en bij Tuinadvies), maar er zijn ook zweltabletten die gemaakt zijn van turf verwerkt zit (zoals van Nature en Jiffy).

Voordelen: ze houden goed water vast. Je kunt ze met tablet en al verpotten. Ook hier geen risico op het beschadigen van het kiemplantje.

Nadelen: het is wat lastig om die tabletten te vinden waar alleen kokos in zit, mocht je turfvrij willen kweken. Ze zwellen soms wat scheef op. Het is lastig om er een naambordje in te steken.

Onze ervaring: ze hebben het relatief goed gedaan. Er kiemt vrij veel in, maar niet alles. Ook hier weer minder goed bij de paprika’s en pepers. Tomaten gaat wel heel goed.

Steenwolsubstraat

De steenwolsubstraat wordt gemaakt van – de naam zegt het ook hier al – steenwol en is een natuurproduct dat volledig gerecycled kan worden en het gebruik van water volgens Rockwool en de Universiteit van Wageningen met de helft kan verlagen. Het zijn kubussen met daarin een gaatje. Ze zuigen zich helemaal vol met water. Ze zijn in verschillende maten verkrijgbaar, bijvoorbeeld 2×2 cm. en 4×4 cm. Je kunt ze in Nederland krijgen bij o.a. Kweekhuis.nl (tray van 77 stuks, 4×4 cm.).

Voordelen: houden het water goed vast. Zijn heel licht als ze droog zijn en makkelijk te bewaren (ongebruikt). Je kunt het plantje met kubus en al verpotten. Mooi groot gat om het zaadje in te doen. Het is heel erg makkelijk om er een naambordje in te steken.

Nadelen: afhankelijk waar je ze koopt kunnen ze vrij prijzig zijn.

Onze ervaring: over de steenwol zijn we gematigd enthousiast. Ze kiemen wel beter dan de kweeksponzen, maar ook hier is niet alles opgekomen. Maar wel een stuk beter dan de kweeksponzen. Blijven goed vochtig. Makkelijk te verpotten. Staan iets minder stabiel in een kweekbak (hebben de neiging om te vallen).

Vermiculiet

Vermiculiet is een gesteente dat met hoge temperaturen wordt gepoft tot het product dat je gebruikt om te kweken. Door de losse structuur is het verspenen van kiemplantjes in vermiculiet eenvoudiger dan bijvoorbeeld in potgrond. Het is heel licht en de plantjes kunnen er makkelijk uit gehaald worden om te verpotten. Vermiculiet schijnt ook te helpen bij het vormen van een wortelstelsel. Op de website van Pokon staat een vergelijkingstest uit 2016 tussen vermiculiet en zaai- en stekgrond. Uitkomst daarvan was dat de vermiculiet beter kiemde en een sterker wortelgestel opleverde.

Voordelen: losse structuur, je kunt het plantje er zo uittrekken. Houdt het vocht goed vast. Naambordjes zijn makkelijk in de vermiculiet te steken.

Nadelen: je hebt er eigenlijk transparante bakjes voor nodig, waarmee het een iets duurder product wordt.

Onze ervaringen: die zijn wisselend. We moestuinieren met z’n tweeën en een van ons is wel enthousiast en de ander niet. Het heeft natuurlijk ook met voorkeuren te maken, maar het lijkt soms dat het zaad iets minder goed kiemt. Maar nogmaals, daar zijn de meningen dus over verdeeld.

Zaai- en stekgrond

Zaai- en stekgrond is een algemeen bekende in de soorten kweeksubstraten. Het heeft ongeveer dezelfde kenmerken als de kokosgrond. Losse grond, goed doorlatend, weinig voedingsstoffen. Het bestaat uit voornamelijk turfstrooisel, zand en meststoffen. Pokon heeft bijvoorbeeld zaai- en stekgrond.

Voordelen: losse grond, dus de kiemplantjes zijn er relatief makkelijk uit te halen. Naambordjes kunnen er makkelijk ingestoken worden.

Nadelen: er zit turfstrooisel in.

Onze ervaring: zaai- en stekgrond doet het altijd wel goed, is onze ervaring. We hebben het dit keer gebruikt bij het (minuscule) zaad van de petunia’s en die zijn goed gekiemd. Het houdt het vocht goed vast en heeft een fijne losse structuur waardoor het verspenen van de zaailingen ook makkelijker gaat.

Conclusie

Er zijn zoveel verschillende soorten kweeksystemen. En eigenlijk is het een persoonlijke voorkeur welke voor jou het geschiktst is. Wij zijn zelf unaniem enthousiast over de zweltabletten en de steenwolsubstraat. Daarnaast is een van ons dus ook wel te spreken over de vermiculiet en de ander over de kweeksponzen. Over de kokospotgrond zijn we gematigd enthousiast. De zaai- en stekgrond is altijd wel goed, dat is wat ons betreft een blijvertje.