Wortelen kweken

Het is voor ons een echte zomergroente: zomerworteltjes. Net als met tomaten is er eigenlijk niets lekkerders dan zelf wortelen kweken en die dan heerlijk opeten. Wij combineren ze graag met zelfgekweekte peultjes maar je kunt ze natuurlijk ook puur eten. Onze favoriete maaltijd: worteltjes met peultjes, aardappelpuree en vissticks 🙂

Samenvatting

Zaaien	maart – juli (zomerwortels)
Diepte	1 centimeter
Temperatuur	10 – 20 graden
Kiemtijd *	15 – 30 dagen
Uitdunnen	op 3 tot 5 centimeter van elkaar
Uitplanten	n.v.t. (ter plaatse zaaien)
Voeding	kalium (K)
Oogsttijd *	juli – september
Voedingswaarde	6 kcal (1 stuks, 20 gram)
	vet: 0,1 gram
	koolhydraten: 1,1 gram
	vezels: 0,5 gram
	eiwit: 0,1 gram
	zout: <0,1 gram
Soort gewas maanstand	wortelgewas

Rassen

Wortelen zijn onder te verdelen in een viertal groepen: de bos- en waspeen, Nantes, de winterpeen en Parijse broei oftewel de ronde peen. Het aantal verkrijgbare rassen is een veelvoud daarvan. Grappig om te weten is dat de wortel zoals wij hem kennen, oorspronkelijk uit Afghanistan komt en het verhaal gaat dat ze vanaf de veertiende eeuw rond de Middellandse zee terecht zijn gekomen. De wortelen waren eerst niet oranje maar zijn dat door veredeling (= kweken van nieuwe rassen) wel geworden.

Een aantal voorbeelden van bekende (zomer)rassen is Nantes 2, Danvers, Parijse vroege ronde, Rainbow en onze favoriet: Chantenay. Alleen al bij Zaadhandel Van der Wal zijn meer dan 20 rassen verkrijgbaar en bij Vreeken Zaden zijn zelfs 42 soorten verkrijgbaar. Te kust en te keur dus.

Grondsoort

Wortels houden van een losse en luchtige bodem. Het is daarom een goed idee om te grond goed los te woelen voordat je wortels zaait. Dit is weer in strijd met het “no dig” principe waarbij je de grond niet spit, maar wij zorgen wel altijd voor een losgewoelde bodem. Mocht je nu op een kleigrond telen, dan kun je de grond losser maken door zand of perliet door de grond te verwerken. Ook kun je overwegen om in een verhoogde bak te gaan kweken. Als dat een echt verhoogde bak is, bijvoorbeeld een bak op poten, dan heeft dat nog een extra voordeel. Zie daarvoor “ziektes“.

Zaaien

Op zich is wortelen kweken niet echt heel ingewikkeld. Je zaait ze normaal gesproken op 1 cm. diepte in regels van 20-30 cm. uit elkaar en als het loof begint te groeien, dan dun je ze uit met een afstand van 3 tot 5 cm. per wortel.

Nadeel daarbij is dat er vaak ook al een klein worteltje aan zit en je het risico loopt dat je de wortels die je wilt houden beschadigd. Daarom zijn wij er op overgestapt om niet meer in regels te zaaien maar om de 3 cm. gaatjes in de grond te maken en daar 1 zaadje in te doen. Dat is wel meer werk bij het zaaien, maar je hoeft ze daarna niet meer uit te dunnen wat ook wel een werkje is. Het resultaat in 2019 bij de tweede zaai was heel goed.

We lazen trouwens dat je ze in vermiculiet het hele jaar door binnen of onder glas kunt zaaien. Dat hebben we nog niet geprobeerd maar lijkt ons een leuk experimentje 🙂 .

Ook kun je zomerwortels meerdere keren per jaar zaaien in het zomerseizoen. Wij hebben in 2019 twee keer gezaaid. Een keer in de normale tijd (voorjaar) en een keer in juli. De eerste oogst was iets meer, maar ook de tweede keer hebben we toch best veel forse wortelen kunnen oogsten.

Verzorging

Heel veel verzorging heeft een wortel niet nodig, afgezien van uitdunnen of water geven. Wel moet je zorgen dat er geen onkruid tussen de wortelen groeit, maar dat geldt eigenlijk voor alle groente wel. Je kunt het onkruid het beste ’s avonds wieden. Bij het wieden kan er geur van de wortel vrijkomen wat de wortelvlieg kan aantrekken. Zie hiervoor ook “ziektes“.

Bewatering

Bewatering is bij een wortel wel belangrijk. Krijgt de wortel te weinig water, dan heb je kans dat hij gaat schieten en een bloemsteel gaat vormen. Dan kun je de wortel eigenlijk vergeten want dan komt er een harde houtige kern in de wortel. Die kan zo dik zijn dat je de hele wortel wel kunt weggooien. Maar de wortel mag ook weer niet al te nat staan, want dan gaat hij rotten. Niet te weinig water dus, maar ook niet teveel. Eigenlijk permanent vochtig is de beste manier om wortelen te kweken.

Bemesting

Zoals gezegd heeft een wortel niet superveel bemesting nodig. Als je teveel (stikstof)mest geeft, dan groeit het loof te hard en blijft de groei van de wortel achter omdat alle energie gaat zitten in het groeien van het loof.

Een paar weken of een maand voordat je gaat zaaien kun je wat (organische) mest geven met vooral wat kali (de K in de NPK). Eventueel kun je later nog wat kali geven, maar dat hoeft in principe niet.

Je kunt beter geen verse stalmest gebruiken voor wortelen omdat je dan vertakte wortelen kunt krijgen.

Ziektes

Een beruchte: de wortelvlieg. Zo’n wortelvlieg kan je je hele oogst kosten. Je kunt de vlieg op meerdere manieren proberen tegen te gaan, of een combinatie ervan proberen. Je kunt wortelen kweken onder een insectennet met mazen van max. 1,35 x 1,35 mm. Dat zou de wortelvlieg tegen moeten houden. Ook helpt het om naast wortels bijvoorbeeld uien te kweken. De ui maskeert de geur van de wortel. Andersom schijnt dat dan weer niet zo werken, helaas.

En men zegt dat de wortelvlieg niet hoger dan 1 meter kan vliegen. Op hoogte kweken zou dan in theorie ook een oplossing moeten zijn. Bijvoorbeeld in een kweekbak op poten.

Men adviseert ook zo vroeg mogelijk te zaaien. Maar aangezien de wortelvlieg 3 “vluchten” heeft per jaar en van eind april tot in november aanwezig is, heeft vroeg zaaien volgens ons minder zin. Zeker als je meerdere keren in een seizoen wilt zaaien.

Verder kan de wortel last krijgen van aaltjes (later zaaien en/of wisselteelt), natrot (niet te nat, niet te warm, niet te hoge luchtvochtigheden en hoge stikstof (N) bemesting), bewaarrot (zaadontsmetting), etc. etc. Maar de wortelvlieg komt het meeste voor.

Combinatieteelt

Goede buren zijn bieslook, dille, erwten, knoflook, sla, prei, radijs, rammenas, rozemarijn, salie, schorseneren, snijbieten, tomaten, uien en witlof, kolen, ui en tomaten.

Slechte buren zijn munt en rode biet.

Oogsten

Zomerwortelen worden meestal vanaf juli geoogst. Je kunt iedere dikte oogsten. Als je wilt weten hoe dik je wortel is, dan kun je voorzichtig wat grond van de bovenkant van de wortel weghalen. Aan de dikte aan de bovenkant van de wortel heb je vaak al een goed beeld hoe de rest van de wortel is.

Over het algemeen haal je de wortel voorzichtig met een spitvork omhoog. Niet te hard aan het loof trekken want dan kan het zijn dat de wortel breekt. Als je direct na het oogsten het loof afknipt, blijft de wortel hard en kun je hem wat langer bewaren. Ook kun je wortels invriezen. Gewoon schoonmaken, in stukjes snijden en dan de vriezer in.