Moestuinieren met de maan

Dat lijkt een nogal zweverige titel “moestuinieren met de maan”. Maar zo zweverig is het niet. Eigenlijk komt het neer op (deels) biodynamisch tuinieren. Maar wat is dat nu precies? En wat is het verschil met bijvoorbeeld organisch oftewel biologisch tuinieren? Wat zijn de voordelen van biodynamisch tuinieren? Dat gaan we hier proberen uit te leggen.

Biologisch of organisch tuinieren

Biologisch (of in het Engels “organic”) tuinieren komt er op neer dat je het natuurlijk evenwicht in de tuin zoveel mogelijk in stand houdt. Dat betekent dat je geen gifstoffen of kunstmest gebruikt, maar gebruik maakt van natuurlijke middelen. Je gebruikt zoveel mogelijk resistente rassen van planten en doet aan vruchtwisseling om ziektes en plagen te voorkomen. Als er een probleem ontstaat, dan oogst je bijvoorbeeld vroeger of gebruik je natuurlijke bestrijdingsmiddelen zoals lieveheersbeestjes tegen luizen. Ook combinatieteelt om planten te versterken of plagen te voorkomen wordt gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan uien naast wortels tegen de wortelvlieg.

Biodynamisch tuinieren

Biodynamisch tuinieren is een vorm van biologisch tuinieren die gebaseerd is op de antroposofische principes van Rudolf Steiner en is in de jaren ’20 van de 20e eeuw ontstaan door ongerustheid over het gebruik van kunstmest. Dat kun je gelijk weer vergeten 🙂 . Het komt er op neer dat je een stapje verder gaat dan biologisch tuinieren. De aarde wordt gezien als een organisme met een samenhang van dieren, planten, bodem en de kosmos. Vreemde elementen zou je moeten vermijden. En zo kijk je ook naar de tuin. Je bekijkt de tuin als 1 geheel. De tuin is verbonden met klimaat, luchtkwaliteit, bodemvruchtbaarheid, etc. In biodynamisch tuinieren staat de bodemvruchtbaarheid centraal en een grote diversiteit aan planten en dieren.

Stand van de maan

Je gaat er vanuit dat hemellichamen zoals zon en maan invloed hebben op het groeien van planten en gewassen. Net zoals de maan invloed heeft op het getijde (eb en vloed) heeft de maan ook invloed op de waterhuishouding van gewassen. Er wordt daarbij gekeken naar de stand van de maan.

Als deze stijgt dan gaat de maan door het sterrenbeeld Boogschutter tot en met Stier. De sapstroom van de plant is dan opwaarts en dat is goed voor de bovengrondse ontwikkeling van de plant. Een goed moment voor vrucht- of bladgewassen.

Bij een dalende maan gaat de maan door de sterrenbeelden Tweeling tot en met Schorpioen. De sapstroom is dan minder actief en dat is dan goed voor ondergrondse ontwikkeling van de plant. Een goed moment voor wortelgewassen dus. Het heeft dus niets te maken met het opkomen of ondergaan van de maan.

En dan zijn er ook nog Apogeum, Perigeum en dalende en stijgende maanknopen. Apogeum is het moment waarop de afstand tussen aarde en maan het grootst is. Perigeum is het moment waarop de afstand tussen de aarde en de maan het kleinst is. Dit zijn dagen waarop je de tuin het beste met rust kunt laten. Een klimmende maanknoop is het kruispunt waar de maan het eclipticavlak van zuid naar noord doorsnijdt. Dat is ongunstig voor het zaaien planten i.v.m. groeiremming. Een dalende maanknoop is het kruispunt waar de maan het eclipticavlak van noord naar zuid doorsnijdt. Dat is gunstig voor het planten, snoeien en bemesten, maar ongunstig voor zaaien.

Een voorbeeldje: in januari 2021 is er op 5, 6 en 7 januari een dalende maan in het sterrenbeeld Maagd en dat zijn daarmee goede dagen om wortelgewassen te zaaien, verplanten, etc. Maar op 9 januari is er een Perigeum en op 10 januari een dalende maanknoop. Op deze dagen kun je volgens de zaaikalender beter niet zaaien.

Soorten gewassen

De uit Duitsland afkomstige Maria Thun heeft met radijsjes jarenlang onderzoek gedaan naar het telen van gewassen aan de hand van de maanstand. Met de resultaten van dat onderzoek heeft zij een zaaikalender gemaakt met daarop momenten waarop sommige gewassen juist wel of juist niet gezaaid zouden moeten worden. Daarin wordt onderscheid gemaakt tussen:

• wortelgewassen (bijv. wortels, uien, bieten)
• bladgewassen (sla, spinazie, kolen)
• vruchtgewassen (tomaten, pepers, bonen)
• bloemgewassen (alles wat een bloem is).

Bemesting in de biodynamische tuin

Naast de maanstand en het onderscheid in soorten gewassen, is ook de bemesting belangrijk in het biodynamisch tuinieren. Het spreekt voor zich dat je natuurlijke bemesting gebruikt en geen kunstmest. In plaats daarvan gebruik je organische mest. Ook worden preparaten gebruikt. Preparaten zijn een samenvoegsel van plantaardige en dierlijke delen. Er zijn twee sproeipreparaten (500 en 501) en zes compostpreparaten (502-507). Zo is preparaat 500 een koemest- of hoornmestpreparaat die bestaat uit koemest die in een koehoorn in de grond ingegraven wordt. Je hoeft deze preparaten niet zelf te maken, die kun je ook online kopen.

Wetenschappelijk bewijs

Wie nu verwacht dat hier een opsomming komt van allerlei “bewijsmateriaal” dat biodynamisch tuinieren wetenschappelijk bewezen is, die moeten we helaas teleurstellen. Er zijn verschillende onderzoeken gedaan in 1994, 2002 en 2004 en daaruit is de conclusie getrokken dat niet bewezen kan worden dat met name het gebruik van preparaten de bodem verbetert. In 2009 bleek uit jarenlang onderzoek van de Universiteit van Cambridge dat biodynamische landbouw “een betere efficiëntie van de productie haalt in verhouding tot de hoeveelheid gebruikte energie” (Bron: Wikipedia) maar de resultaten waren verder vergelijkbaar met biologische landbouw.

Daar staat tegenover dat in 2015 uit een studie van de Universiteit van Glasgow bleek dat biodynamische landbouw een van de meest duurzame landbouwmethoden is zonder nadelige invloeden op het milieu en dat de preparaten 500-508 wel gunstige effecten hebben op de bodem(kwaliteit). Zo zat er in compost die behandeld is met preparaten 10% minder CO2. En er waren nog wat meer voordelen (zie Wikipedia).

Onze praktische invulling van biodynamisch tuinieren

Dat was tot zover de theorie van het biodynamisch tuinieren. En onze titel zegt niet voor niets “moestuinieren met de maan” in plaats van “biodynamisch moestuinieren”. Eigenlijk tuinieren we al grotendeels biologisch. Zo gebruiken wij alleen organische mest en proberen wij het aantal verschillende soorten planten en gewassen, de biodiversiteit, zo groot mogelijk te houden om op die manier ook meer dieren naar de tuin te trekken die vervolgens kunnen helpen bij het bestrijden van plagen. De kikkers, padden en egels in de tuin eten slakken. En de sluipwespen eten bladluis net als de lieveheersbeestjes.

Ook gebruiken wij geen chemische bestrijdingsmiddelen maar biologische middelen met bijvoorbeeld knoflook om zo planten onaantrekkelijk te maken voor slakken etc. Dat geldt vooral voor de moestuin. We hebben er niet zo’n probleem mee als een slak onkruid opeet. Maar dat gebeurt helaas niet zo vaak 🙂 . Ach, als wij de keuze hadden tussen een sappig slablaadje of een blaadje van de paardenbloem, dan weten wij het ook wel… Mocht je meer willen weten over het bestrijden van slakken, dan kun je daarover meer lezen op onze pagina “Slakken bestrijden“.

In 2021 gaan wij zoveel mogelijk proberen te moestuinieren volgens de maanstand. Dat betekent ook dat we experimenten gaan doen. Denk daarbij aan een deel van de wortels op de datum van de maanzaaikalender zaaien en een deel op een willekeurige dag. Daaruit zou dan een verschillend resultaat moeten blijken. We zullen regelmatig wat over onze ervaringen daarmee vertellen op deze website.

De rest dat bij biodynamisch tuinieren hoort, doen wij ook al grotendeels. Wat wij niet gaan doen is wisselteelt en het gebruik van preparaten. Wisselteelt om dat wij – zoals wij al eerder schreven – soms wel 6 verschillende soorten groenten op 1 vierkante meter hebben staan en ieder jaar variëren met soorten groenten. Dan is wisselteelt eigenlijk nauwelijks te doen. Zeker als je ook nog naar combinatieteelt (goede en slechte buren) wilt kijken en planten met soortgelijke bemesting zoveel mogelijk bij elkaar wilt zetten.

Het gebruik van preparaten doen wij niet omdat we vinden dat er toch onvoldoende bewijs is dat dit echt het grote verschil maakt. Uit het eerder genoemde onderzoek van Cambridge was het resultaat van biodynamische landbouw vergelijkbaar met biologische landbouw. Maar wij zijn geen landbouwers maar hebben hobby-stadsmoestuintjes. Dat is wel heel veel moeite voor relatief weinig extra voordelen. Hoewel de 10% minder CO2 uitstoot natuurlijk wel goed is.

Waarom dan toch die maankalender? Nou, we kunnen ons er alles bij voorstellen dat de maanstand invloed heeft op bijvoorbeeld de wateropname van planten en gewassen. Als de maan een hele zee kan laten bewegen, moet 1 gewas helemaal lukken 🙂 . En eerlijk gezegd: alles wat kan helpen om betere, mooiere planten en gewassen te krijgen met – als het even kan – een nog betere oogst, is welkom. Waarom zouden we het niet doen? Het enige waar we rekening mee moeten houden is met een datum. Dat is nauwelijks een inspanning te noemen.

En dat hoeven we niet eens heel ingewikkeld te doen. Er zijn namelijk hele handige websites, papieren kalender (Maria Thun Zaaikalender) en digitale apps die daarbij kunnen helpen. Je kunt in Apple store of Google play zoeken op maankalender. Maan & Tuin is wel een handige app die goed overeenkomt met de Maria Thun zaaikalender.

Tip

Het is verstandig goed op te letten. Niet alle websites komen overeen qua datum, maanstand en welk soort gewas je kunt zaaien. Zo kwamen we een website tegen (https://www.rhythmofnature.net/) waarbij je ongeacht welke taal/land je koos, altijd dezelfde maanzaaikalender krijgt. Met dezelfde datum en zelfs dezelfde tijden. Aangezien je een noordelijk en zuidelijk halfrond hebt, kan dat volgens ons nooit kloppen. Hij kwam ook totaal niet overeen met de data van de Maria Thun zaaikalender. Er zat soms wel een week verschil in. Het beste kun je uitgaan van apps, sites etc die gebaseerd zijn op de Maria Thun zaaikalender. Die komt overeen met de maanstand in Nederland en dan weet je in ieder geval zeker dat je goed zit.

Om het onszelf makkelijk te maken, hebben wij een kolom toegevoegd aan onze zaden- en zaaikalender. Daarin hebben we de data staan waarop we de groenten en bloemen het beste kunnen zaaien. En we hebben een aparte plantagenda aangemaakt die we in de agenda op onze mobiel hebben toegevoegd. We krijgen dus ook nog eens een seintje dat we op dag X gewas Y kunnen zaaien. Kind kan de was doen (wat dan weer gevaarlijk en onethisch is).

Nou, dat was een hele lap tekst. We hopen dat we een beetje duidelijk hebben kunnen uitleggen wat moestuinieren volgens de maanstand inhoudt, hoe je dat kunt gebruiken en hoe wij het gaan toepassen.

Mocht je nog vragen hebben, neem dan gerust contact met ons op.